Vào sáng ngày 10/9/2025, tại phòng họp A.905, cơ sở Nguyễn Tất Thành, Khoa Luật Hình sự đã tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Xử lý chuyển hướng theo Luật Tư pháp của người chưa thành niên”. Hội thảo được tổ chức nhằm mục đích tạo diễn đàn để thảo luận về chế định “xử lý chuyển hướng”, chế định lần đầu tiên được ghi nhận trong hệ thống pháp luật Việt Nam, cụ thể tại Luật Tư pháp người chưa thành niên năm 2024 (sửa đổi, bổ sung 2025).
Về phía khách mời, Hội thảo có sự tham dự của TS. Trần Thị Quang Vinh - Nguyên Trưởng khoa Luật Hình sự, Trường Đại học Luật TP.HCM; TS. Võ Thị Kim Oanh - Nguyên Trưởng khoa Luật Hình sự, Trường Đại học Luật TP.HCM; PGS.TS. Cao Thị Oanh - Trưởng Khoa Pháp luật hình sự, Trường Đại học Luật Hà Nội; TS. Vũ Thị Thúy - Phó Trưởng khoa Luật, Trường Đại học Văn Lang; ThS. Luật sư Nguyễn Đức Thắng Ý - Giám đốc Công ty Luật Ylaw & Partners.
Về phía Nhà trường, Hội thảo có sự hiện diện của PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa - Trưởng khoa Luật hình sự; PGS.TS. Lê Huỳnh Tấn Duy - Phó Trưởng khoa Luật Hình sự; TS. Phạm Thái - Phó Trưởng khoa Luật Hình sự; TS. Nguyễn Thị Ánh Hồng - Trưởng Bộ môn Luật Hình sự; TS. Nguyễn Huỳnh Bảo Khánh - Trưởng Bộ môn Tội phạm học cùng với đông đảo các giảng viên, học viên cao học, sinh viên có quan tâm.
Toàn cảnh Hội thảo khoa học với chủ đề “Xử lý chuyển hướng theo Luật Tư pháp của người chưa thành niên”
Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa - Trưởng khoa Luật hình sự nhấn mạnh xử lý chuyển hướng (sau đây gọi tắt là XLCH) là một chế định lần đầu tiên được ghi nhận trong hệ thống pháp luật Việt Nam, cụ thể là Luật Tư pháp người chưa thành niên năm 2024 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) (sau đây gọi tắt là Luật Tư pháp NCTN). Đây không chỉ là điểm tiến bộ về mặt lập pháp mà còn đánh dấu bước tiến lớn trong chính sách hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội. Chế định này không chỉ cung cấp một cơ chế thay thế cho thủ tục tố tụng hình sự truyền thống, mà còn tập trung vào mục đích giáo dục, tái hòa nhập cộng đồng và hỗ trợ người chưa thành niên trưởng thành tích cực hơn trong xã hội. Điều này thể hiện rõ quyết tâm của Việt Nam trong việc tiếp thu có chọn lọc những giá trị tiến bộ của pháp luật quốc tế, qua đó từng bước hoàn thiện và hiện đại hóa hệ thống pháp luật quốc gia.
PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa - Trưởng khoa Luật hình sự phát biểu khai mạc Hội thảo
Xuất phát từ ý nghĩa đó, Hội thảo được chia làm 02 phiên làm việc, tập trung trình bày và thảo luận các tham luận chuyên sâu, phản ánh các khía cạnh đa dạng trong chế định xử lý chuyển hướng. Tại phiên làm việc đầu tiên, Hội thảo được chủ trì bởi PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa - Trưởng khoa Luật hình sự và TS. Nguyễn Thị Ánh Hồng - Trưởng Bộ môn Luật Hình sự.
Ban chủ trì Hội thảo tại phiên thứ nhất (từ trái sang): PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Hoa - Trưởng khoa Luật hình sự và TS. Nguyễn Thị Ánh Hồng - Trưởng Bộ môn Luật Hình sự
Mở đầu Hội thảo là bài tham luận của TS. Mai Thị Thủy với chủ đề “Các quy định chung về biện pháp xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội”. Tham luận tập trung phân tích, đánh giá các quy định chung về biện pháp XLCH theo quy định của Luật Tư pháp NCTN trên cơ sở so sánh, đối chiều với quy định của Bộ luật Hình sự hiện hành và các chuẩn mực quốc tế. TS. Mai Thị Thủy nhấn mạnh rằng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng, về bản chất, là một hình thức tước tự do, nhưng lại được quy định trong Luật Tư pháp NCTN là biện pháp xử lý chuyển hướng nghiêm khắc nhất. Cách tiếp cận này, theo tác giả là chưa thực sự phù hợp với chuẩn mực quốc tế, bởi nguyên tắc chung của xử lý chuyển hướng là hướng đến các giải pháp thay thế, mang tính giáo dục – phục hồi, chứ không bao gồm việc tước bỏ tự do của người chưa thành niên. Tóm lại, tham luận đã chỉ ra những bất cập trong việc quy định và triển khai các biện pháp xử lý chuyển hướng, qua đó đặt ra yêu cầu tiếp tục hoàn thiện pháp luật để đảm bảo tính nhân văn và hiệu quả thực tiễn.
TS. Mai Thị Thủy trình bày tham luận với chủ đề “Các quy định chung về biện pháp xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội”
Tiếp nối chương trình là tham luận với chủ đề “Một số biện pháp xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội theo Điều 36 Luật Tư pháp người chưa thành niên”, ThS. Kim Nguyễn Hồng Minh tập trung phân tích vào 03 biện pháp xử lý chuyển hướng mới xuất hiện trong hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam đó là: (i) Hạn chế khung giờ đi lại, (ii) Cấm tiếp xúc với người có nguy cơ dẫn đến người chưa thành niên phạm tội mới; và (iii) Cấm đến địa điểm có nguy cơ dẫn đến NCTN phạm tội mới. Theo tác giả, biện pháp hạn chế khung giờ đi lại có ý nghĩa tích cực khi không làm gián đoạn việc học tập, đồng thời góp phần hạn chế tổn thương tâm lý cho người chưa thành niên; tuy nhiên, biện pháp này vẫn cần đi kèm với cơ chế giám sát chặt chẽ để bảo đảm hiệu quả. Trong khi đó, 02 biện pháp còn lại được xem là nhân văn hơn, bởi không tước bỏ hoàn toàn quyền tự do mà chỉ giới hạn trong phạm vi cần thiết, qua đó vừa đảm bảo mục tiêu phòng ngừa vừa giảm bớt gánh nặng kinh tế – xã hội. Tham luận dẫn kinh nghiệm từ Đức với việc áp dụng vòng giám sát điện tử, dù còn hạn chế về chi phí và kỹ thuật, và từ Anh khi Tòa án có thể yêu cầu người chưa thành niên ở nhà trong thời gian nhất định để ngăn ngừa nguy cơ phạm tội. Từ thực tiễn đó, tác giả đề xuất nghiên cứu áp dụng vòng giám sát điện tử tại Việt Nam, không chỉ cho người chưa thành niên mà còn cho các đối tượng phạm tội khác. Đồng thời, cần bổ sung quy định cụ thể hơn về trách nhiệm của gia đình và nhà trường trong quá trình triển khai biện pháp xử lý chuyển hướng.
ThS. Kim Nguyễn Hồng Minh trình bày tham luận với chủ đề “Một số biện pháp xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội theo Điều 36 Luật Tư pháp người chưa thành niên”
Trong tham luận thứ ba với chủ đề “Bàn về một số biện pháp xử lý chuyển hướng học tập, điều trị, tư vấn tâm lý và phục vụ cộng đồng theo Luật Tư pháp người chưa thành niên: Nghiên cứu so sánh và kinh nghiệm cho Việt Nam”, ThS. Trần Ngọc Lan Trang tập trung phân tích các quy định từ Điều 48 đến Điều 50 của Luật Tư pháp NCTN. Về biện pháp tham gia chương trình học tập, dạy nghề, tác giả đặt vấn đề rằng cơ quan tiến hành tố tụng sẽ lựa chọn cơ sở giáo dục theo tiêu chí nào, tại nơi người chưa thành niên đang sinh sống hay nơi đã từng theo học. Cách tiếp cận này được so sánh với mô hình can thiệp tại trường học của Hoa Kỳ, nơi NCTN phạm tội không bị cách ly mà được hỗ trợ ngay tại môi trường học tập, cũng như với mô hình cơ sở phúc lợi trẻ em của Nhật Bản. Từ đó, có thể rút ra kinh nghiệm cho Việt Nam trong việc bảo đảm nguyên tắc không phân biệt đối xử với trẻ em. Đối với biện pháp tham gia điều trị hoặc tư vấn tâm lý, tham luận chỉ ra rằng hạn chế về nguồn lực và nhân lực hiện nay khiến việc tư vấn, trị liệu cho người chưa thành niên khó đạt hiệu quả như kỳ vọng. Đối với biện pháp phục vụ cộng đồng, tham luận gợi mở kinh nghiệm từ chương trình cứu hộ động vật ở một số quốc gia. Chương trình này hướng đến việc khơi dậy lòng trắc ẩn và tinh thần trách nhiệm, từ đó phục hồi các giá trị nhân tính cho người chưa thành niên phạm tội. Đây được coi là cách tiếp cận nhân văn, vừa hỗ trợ quá trình cải tạo, vừa góp phần hạn chế nguy cơ tái phạm.
ThS. Trần Ngọc Lan Trang trình bày tham luận với chủ đề “Bàn về một số biện pháp xử lý chuyển hướng học tập, điều trị, tư vấn tâm lý và phục vụ cộng đồng theo Luật Tư pháp người chưa thành niên: Nghiên cứu so sánh và kinh nghiệm cho Việt Nam”
Đến với phần thảo luận ở phiên thứ nhất, các ý kiến, trao đổi tập trung vào việc khẳng định biện pháp XLCH không nằm trong nội hàm trách nhiệm hình sự mà là biện pháp thay thế cho trách nhiệm hình sự, xuất phát từ mục đích hạn chế đưa người chưa thành niên vào vòng pháp luật hình sự. Đồng thời, nhiều quan điểm cho rằng thời điểm áp dụng biện pháp XLCH ở Việt Nam còn muộn so với chuẩn mực quốc tế. Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng việc bổ sung biện pháp tước tự do vào danh mục biện pháp XLCH là chưa hợp lý; đồng thời, bồi thường thiệt hại và giáo dục tại trường giáo dưỡng cũng không phản ánh đúng bản chất của chế định.
TS. Võ Thị Kim Oanh - Nguyên Trưởng khoa Luật Hình sự, Trường Đại học Luật TP.HCM tham gia trao đổi, chia sẻ góc nhìn chuyên sâu về biện pháp xử lý chuyển hướng
TS. Trần Thị Quang Vinh – Nguyên Trưởng khoa Luật Hình sự, ĐH Luật TP.HCM đóng góp ý kiến tại hội thảo
Các giảng viên, chuyên gia, nhà khoa học trao đổi, đóng góp nhiều ý kiến tại Hội thảo
Các giảng viên, chuyên gia, nhà khoa học trao đổi, đóng góp nhiều ý kiến tại Hội thảo
Các giảng viên, chuyên gia, nhà khoa học trao đổi, đóng góp nhiều ý kiến tại Hội thảo
Phiên thứ hai được điều hành bởi ban chủ tọa gồm PGS.TS. Lê Huỳnh Tấn Duy - Phó Trưởng khoa Luật Hình sự; TS. Phạm Thái - Phó Trưởng khoa Luật Hình sự.
Ban chủ trì Hội thảo tại phiên thứ hai (từ trái sang): TS. Phạm Thái - Phó Trưởng khoa Luật Hình sự và PGS.TS. Lê Huỳnh Tấn Duy - Phó Trưởng khoa Luật Hình sự
Mở đầu với phần trình bày đại diện nhóm tác giả của ThS. Lê Bá Đức với tham luận “Thẩm quyền và thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng”. Bài tham luận chỉ ra rằng, mặc dù luật đã thiết lập hệ thống pháp lý quan trọng nhằm bảo đảm quyền lợi cho người chưa thành niên phạm tội, đặc biệt trong quy định chi tiết về thẩm quyền và thủ tục áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng, nhưng quá trình triển khai thực tiễn vẫn còn nhiều hạn chế. Các khó khăn chủ yếu đến từ phạm vi thẩm quyền của cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án; nguồn lực nhân sự và chuyên môn của đội ngũ công tác xã hội; cũng như việc luật chưa quy định rõ ràng về hoạt động tố tụng kèm theo. Trên cơ sở đó, nhóm tác giả kiến nghị cần tiếp tục hoàn thiện các quy định để bảo đảm hiệu quả áp dụng trong thực tế, góp phần bảo vệ quyền lợi của người chưa thành niên.
ThS. Lê Bá Đức trình bày tham luận với chủ đề “Thẩm quyền và thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng”
Phát biểu tại tham luận “Những điểm mới và một số góp ý quy định về thi hành quyết định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng tại cộng đồng theo Luật Tư pháp người chưa thành niên 2024 (sửa đổi, bổ sung 2025)”, TS. Phạm Thái nhấn mạnh rằng các biện pháp giám sát, giáo dục hiện nay còn mang tính hình thức, chưa phù hợp với chuẩn mực quốc tế và thiếu cơ chế áp dụng hiệu quả, chủ yếu do hạn chế về kinh nghiệm và chuyên môn thực tiễn. Theo tác giả, cần khẩn trương hoàn thiện cơ chế, bổ sung điều kiện bảo đảm thi hành, đồng thời đưa ra giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng trong thời gian tới, qua đó bảo đảm quyền lợi của người chưa thành niên và hiệu lực thực thi của pháp luật.
TS. Phạm Thái trình bày tham luận với chủ đề “Những điểm mới và một số góp ý quy định về thi hành quyết định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng tại cộng đồng theo Luật Tư pháp người chưa thành niên 2024 (sửa đổi, bổ sung 2025)”
Sau thời gian thảo luận sôi nổi với nhiều góc nhìn đa chiều, Hội thảo đã tiếp nhận những ý kiến đóng góp tích cực từ các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, chuyên gia pháp lý. Những kết quả đạt được không chỉ góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận và quy định về biện pháp xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội mà còn mở ra định hướng cho các nghiên cứu tiếp theo, tạo tiền đề quan trọng để tiến tới một nền tư pháp nhân văn, hiện đại và tiệm cận chuẩn mực quốc tế.
Hội thảo khoa học khép lại với nhiều ý kiến đóng góp tích cực, mở ra định hướng hoàn thiện pháp luật về xử lý chuyển hướng
Nội dung: Yến Nhi
Hình ảnh: Thanh Hoàng
Ban Truyền thông Ulaw